با اولین تلاش‌های کودکان برای ارتباط برقرار کردن با موسیقی و همچنین اولین تلاش‌های مربیان آموزش موسیقی در راستای جهت دادن به فعالیت‌های موسیقایی کودکان، در برابر دو مفهوم اصلی و کلی قرار می‌گیریم که عبارتند از:
مبانی و بنیان‌های آموزش موسیقی کودک
منظور از مبانی، همان آموزش دادن الفبای موسیقی به کودکان است که در تا حدودی دارای خط مشی یکسانی است. در آموزش مبانی، ارزش روانشناسانه آموزش کمتر مد نظر قرار میگیرد. اما در مفهوم دیگر که همان بنیان هاست پرورش موسیقایی افراد مدنظراست و اصول بنیادی دنبال می شود . واژه ی بنیانی یا المنتال که از سال 1914 در نگرش‌های آموزش موسیقی مصطلح شده است، بار معنایی مثبتی دارد و به امری ریشه‌ای و مصون از فرسایش زمان اشاره دارد.
آموزش موسیقی کودکان نه با درس‌های موسیقی که با بازی آغاز می شود. آموزش موسیقی نباید با موسیقی یا تئوری موسیقی شروع شود بلکه باید به موسیقی مجال دهیم تا از دل بازی بیرون بیاید. بسیار مهم است که کودک فرصت کافی برای بازی کردن بیابد و بدون مزاحمت دیگران بتواند درون مانده ها را بروز دهد و بیانشان کند. واژگان و اصوات باید هم زمان از بطن بازی های بداهه و موزون برون کشیده شوند.همان گونه که برمر در مقاله ای درباره آموزش موسیقی می گوید:«موسیقی و مخصوصا ملودی،برای کودک نو رسیده از بنیادی‌ترین افزار بیانگری شمرده می‌شود و به او امکان می‌دهد تا احساسش را از زنده بودن ابراز کند. کودک با استفاده از صداهای آمیخته به واژگان ،اداها ،حرکت های ریتمیک،و بازی به انسجام حسی_حرکتی دست می یابد.»
کودکان نیازی به تحریک و یا ترغیب ندارند، بلکه خودشان بدوی ترین ابزار را به دست می گیرند ؛ دست زدن و پا کوبیدن هم از ابزار بیان گری آن ها به شمار می رود . حالت ها و راه های مختلف بازی کردن و نواختن و حس هایی همچون اشتیاق به صدای بلند یا آهسته، زیر و بم ،و حس های مشابه به گونه ای شگفت انگیز و سریع رشد و بلوغ می یابند. کودکان از راه حرکت دادن اندامشان (راه رفتن ،دویدن،جهیدن و غیره) به نظمی ریتمیک می رسند و از خلال کارهایی چون تنفس ،سخن گفتن و زمزمه کردن، نخستین بن مایه‌های ملودی و نظم ملودیک را می آفرینند. در کلام آخر آنچه در آموزش موسیقی به کودکان از اهمیت ویژه ای برخوردار است توجه به در هم آمیختن هر دو مفهوم مبانی و بنیان هاست و در عین حال توجه به نقطه نظرات روانشناسانه،نظریه های آموزش و یادگیری و داشتن برنامه متناسب با هر گروه سنی و بسیاری موارد دیگر از عوامل مهم و مورد توجه در امر آموزش موسیقی است.
آموزش موسیقی به کودکان چگونه است؟
این یکی از سؤالات مهمی است که در ذهن والدین و مربیان ممکن است به وجود آید. موسیقی یکی از هنرهای زیبا است که می‌تواند به کودکان کمک کند تا همراه با سرگرمی و خوشحالی مهارت‌های ارزشمندی از جمله تمرکز، هماهنگی، احساس هنری، استعداد و خلاقیت را تقویت کنند. اما آموزش موسیقی به کودکان نیازمند برنامه‌ریزی، صبوری و استفاده از روش‌های مناسب است تا کودکان با لذت و انگیزه به یادگیری بپردازند.
1.1 چگونه به کودکان خود بگوییم که موسیقی چیست؟
در ابتدا، مهم است که به کودکان بشناسانیم که موسیقی چیست و چه تأثیری دارد. این کار می‌تواند با استفاده از اصطلاحات ساده و بازی‌های جذاب انجام شود. به‌عنوان مثال:
از اشیاء مختلفی که صدا تولید می‌کنند (مثل طبلک، نی و زنگوله) استفاده کنید و به کودکان نشان دهید که هر کدام چه صدایی می‌دهند. از انیمیشن‌ها یا فیلم‌های کوتاهی که موسیقی در آن‌ها قرار دارد، استفاده کنید و از کودکان بخواهید تغییرات حالت‌های احساسی خود را در اثر گوش دادن به موسیقی توصیف کنند.
این تمرین‌ها می‌توانند به کودکان کمک کنند تا متوجه شوند که موسیقی چه احساساتی را در آن‌ها برانگیخته کرده و چگونه می‌تواند به آن‌ها کمک کند به خلاقیت خود بیشتر اعتماد کنند.
1.2 چه برنامه‌ریزی برای آموزش موسیقی به کودکان انجام دهیم؟
برنامه‌ریزی مناسب می‌تواند کودکان را به سمت یادگیری موسیقی هدایت کند. برای برنامه‌ریزی، به موارد زیر توجه کنید:
- تعیین هدف: ابتدا هدف خود را از آموزش موسیقی به کودک مشخص کنید. آیا می‌خواهید او بتواند یک ساز را به‌صورت حرفه‌ای نواخته یا فقط به‌عنوان یک هنر تفریحی یاد بگیرد؟
- تعیین زمان‌بندی: آموزش موسیقی نیازمند صبوری و استمرار است. بنابراین، برنامه‌ریزی زمان‌بندی مناسب برای تمرین‌ها و درس‌های موسیقی کودک شما حائز اهمیت است.
- انتخاب منابع مناسب: با توجه به سن کودک و سطح تجربه‌اش، کتاب‌ها، ویدیوها و منابع آموزشی مناسب را انتخاب کنید. این منابع باید برای درک کودکان جذاب و آسان باشند.
- ایجاد محیط مناسب: برای آموزش موسیقی به کودکان، محیطی آرام و خلوت را انتخاب کنید که به کودکان اجازه می‌دهد به‌راحتی تمرین کنند و با ساز خود ارتباط برقرار کنند.
از چه سنی آموزش موسیقی را برای کودکان باید آغاز کرد؟
این سوال مهمی است که توجه افراد بسیاری را به خود جلب می‌کند. بی‌گمان موسیقی یکی از زمینه‌های هنری است که از گذشته تا به امروز جاودانگی خود را حفظ کرده و ارتباطی نزدیک با انسان‌ها دارد. به طور خاص، آموزش موسیقی به کودکان به‌عنوان یک راهکار برای انگیزش و تحرک افکار آن‌ها مورد توجه قرار گرفته است.
بهترین زمان برای آغاز موضوعی است که بسیاری از والدین و مربیان نگران آن هستند. اما بدون شک، تجربه‌ها نشان می‌دهد که کودکان از سنین پیش‌دبستانی (6 الی 7 سالگی) به‌راحتی به دنیای موسیقی وارد می‌شوند. در این بخش از مقاله به بررسی مزایا و معایب آغاز آموزش موسیقی از سنین پیش‌دبستانی و سنین پایین می‌پردازیم و اهمیت ارتباط این هنر با رشد و توسعه کودکان را مورد بررسی قرار می‌دهیم.
2.1 سنین پیش‌دبستانی: ابتدایی‌ترین مراحل آغاز موسیقی
یکی از بهترین تصمیمات، شروع آموزش موسیقی از ابتدایی‌ترین مراحل زندگی کودکان است. با وجود اینکه کودکان در این سن به نظر ممکن است حرفه‌ای نباشند، اما انسان‌ها از زمان تولد تا مرگ به جذابیت‌های موسیقی واکنش نشان می‌دهند.
مزایا:
- تقویت حافظه و تمرکز کودکان
- انتقال احساسات از طریق موسیقی
- تنظیم رفتارها و هیجانات
- تقویت هماهنگی حسی
معایب:
- نیاز به رویکردهای آموزشی مخصوص کودکان
- خستگی و بی‌توجهی کودکان به دلیل نیاز به فعالیت بدنی و روحی زیاد
2.2 دوره ابتدایی تحصیلی: هماهنگی آموزشی
از دوران ابتدایی، کودکان به محیطی جدید و تجربیات جدیدی وارد می‌شوند. چقدر خوب است که آموزش موسیقی از این سن شروع شود و کودکان با ابزارها و سازهای مختلف آشنا شوند. این دوره زمانی است که شاگردان برای یادگیری هنر موسیقی آماده‌تر هستند و می‌توانند ترکیبی از آموزش نظری و عملی را تجربه کنند.
مزایا:
- آشنایی با انواع سازهای موسیقی
- تقویت خلاقیت و خلاقیت موسیقیایی
- پرورش استعدادهای نهفته موسیقیایی
- ایجاد تعامل اجتماعی از طریق موسیقی
معایب:
- نیاز به تعهد و تمرین مداوم کودکان
- تنظیم برنامه‌های آموزشی مناسب با سایر دروس
2.3 دوره متوسطه تحصیلی: انتخاب رشته موسیقی
در این سن، نوجوانان به تکلیف انتخاب رشته موسیقی در مسیر آموزشی خود می‌رسند. آیا باید ادامه دهند؟! بله، البته که باید ادامه دهند! اگر کودکان دارای استعداد و علاقه به موسیقی هستند، حمایت‌های لازم را ارائه دهید. آن‌ها ممکن است به‌عنوان نوازنده‌های حرفه‌ای یا حتی آهنگ‌سازان، خلاقیت‌های بی‌نظیری داشته باشند.
مزایا:
- توسعه تخصص در زمینه موسیقی موردعلاقه
- فرصت‌های شغلی در صنعت موسیقی
- شناخت عمیق‌تر از موسیقی
- شرکت در کنسرت‌ها و اجراهای مختلف
معایب:
- نیاز به تعهد و تمرینات فوق‌العاده برای ارتقاء توانایی‌ها
- مسئولیت‌های بیشتر نسبت به اجرا و ارائه‌ها
2.4 سنین بلوغ: آماده به مسئولیت
دوران بلوغ، زمانی است که کودکان تصمیم‌های مهم‌تری درباره آینده خود می‌گیرند. در این مرحله، آموزش موسیقی همچنان می‌تواند یک انتخاب عالی برای توسعه فردی و حرفه‌ای خود باشد. این سنین، زمانی است که آن‌ها می‌توانند به‌عنوان نماینده‌های هنر موسیقی در مسابقات و رویدادهای مختلف شرکت کنند.
مزایا:
- تصمیم‌گیری بهتر و تمرکز بر روی آینده
- افزایش اعتمادبه‌نفس از طریق اجراها و نمایش‌ها
- ایجاد هویت هنری و شناخت بهتر از استعدادها
معایب:
- فشار روانی به دلیل نیاز به عملکرد بهتر
- نیاز به تعامل با محیط‌های هنری و رقابت‌های بیشتر
اولین آموزش موسیقی به کودکان
آموزش موسیقی به کودکان از سنین کمتر از ۵ سال به‌عنوان یکی از روش‌های برتر تربیت و توانمندی هنری شمرده می‌شود. این فرآیند برخلاف چند دهه پیش، به طور گسترده‌تری در مدارس و مراکز آموزشی مورد استقبال قرار گرفته است. اما چرا؟ چه فوایدی برای آن‌ها دارد؟ در این قسمت مقاله به بررسی این سؤالات و نقش موسیقی در توانمندی هنری، آفرینش اجتماعی و افزایش هوشی کودکان خواهیم پرداخت.
3.1 موسیقی و توانمندی هنری در کودکان
آموزش موسیقی به کودکان بیش از یادگیری یک ابزار موسیقی است. این کار به شکل بی‌همتا اثرات مثبتی بر رشد و توانمندی‌های هنری کودکان دارد. در ادامه به برخی از این فواید می‌پردازیم:
- تقویت خلاقیت و تخیل: موسیقی یک زبان جامع است که به کودکان کمک می‌کند خلاقیت خود را بیان کنند و دنیای تخیل خود را گسترش دهند. این امر می‌تواند در ایجاد نوآوری و هنرهای خلاقانه تأثیرگذار باشد.
- تقویت هوش هیجانی: موسیقی احساسات و هیجانات را به بهترین شکل انتقال می‌دهد و کودکان را به یادگیری و مدیریت احساسات خود تشویق می‌کند. این مهارت‌ها به آن‌ها در مواجهه با چالش‌ها در زندگی کمک می‌کند.
- تنظیم ریتم و کنترل حرکات: قطعات و ریتم‌های موسیقی کودکان را تشویق می‌کنند تا حرکات خود را کنترل کنند و انطباق پیدا کنند. این مهارت برای یادگیری ورزش و فعالیت‌های جسمانی نیز بسیار مفید است.
- تقویت تمرکز و توجه: یادگیری نت‌ها و قطعات نیازمند تمرکز و توجه بالا است. به این ترتیب، این امر توانایی‌های تمرکزی آن‌ها را تسهیل داده و بهبود می‌بخشد.
فواید آموزش موسیقی به کودکان
از مهم‌ترین فوایدِ شروعِ آموزش موسیقی در سینین کم می‌تواند به موارد پایین اشاره کرد:
- حساسیت شنوایی: کودکان در ابتدای زندگی خود حساسیت شنوایی بالایی دارند. آموزش موسیقی در این سن می‌تواند بهبود حس شنوایی و ادراک موسیقی را تسهیل کند.
- رشد عصبی و عقلی: طیف گسترده‌ای از تحقیقات نشان می‌دهد که آموزش موسیقی در اولین سال‌های زندگی خردسالان می‌تواند به رشد عصبی و عقلی آن‌ها کمک کند. موسیقی برای توسعه مغز و ارتقاء توانایی‌های شناختی بسیار تاثیرگذار است.
- آسان‌ترین زمان یادگیری: کودکان در اولین سال‌های زندگی به‌راحتی اطلاعات را جذب می‌کنند. این زمان به‌عنوان زمان حساس یادگیری در دوره زندگی کودک است و آموزش موسیقی در این دوره می‌تواند نتایج بسیار بهتری به همراه داشته باشد.
- انگیزش برای یادگیری: آموزش موسیقی به کودکان انگیزه بیشتری برای یادگیری موسیقی در آینده ایجاد می‌کند. اگر کودک در ابتدای زندگی خود با موسیقی آشنا شود، احتمالاً به‌عنوان یک هنرمند تأثیرگذار تربیت می‌شود.
