تا به حال به ساختمان و صدای بی نظیر ساز پیانو دقت کرده اید؟ اگر در ساختار و دامنه صدایی که پیانو تولید می‌کند تامل کند حتما به این مسئله پی می‌برید که پیانو سازی بسیار پیچیده و شگفت انگیز است. سازی که با صدای آرام و ملایم خود گستره وسیعی از نت های موسیقی را در بر می‌گیرد.
صدای شفاف و زیبای این ساز قادر به ترکیب و استفاده با انواع سبک های محبوب موسیقی از جمله جز، کلاسیک و ارکسترای سمفونیک و حتی در اجراهای سولو و تک نوازی ها است. حتی اگر ساختمان داخلی و اجزای پیچیده این ساز را مقابل خود مشاهده کنید متوجه می‌شوید که پیچیدگی ها و ظرافت هایی که برای ساخت آن استفاده شده است حاصل قرن ها تجربه و تلاش توسط بزرگترین سازگران جهان است.
قرن 16 – پیش از پیدایش پیانو
دوران رنسانس را می‌توان دوران رشد و شکوفایی هنر موسیقی دانست. دراین دوره تحولات گسترده ای در عقاید و افکار هنرمندان و دانشمندان در حال شکل گیری بود و از همین رو این دوره را دوره تجدید حیات افکار بشری می‌دانند.
در این دوره بسیاری از آلات موسیقی مهم اختراع و ساخته می‌شدند. شاید اولین سازی که در جهان الهام بخش ساز پیانو بود سازدالسیمر (hammered dulcimer) باشد.
این ساز شباهت زیادی به ساز سنتور دارد. و سیم های ساز در یک جعبه چوبی تعبیه شده است و همانند سنتور با یک جفت مضراب نواخته می‌شد.
بعد از این ساز، ساز دیگری به نام هارپسیکورد (harpsichord) ساخته شده که علاوه بر سیم هایی که در جعبه چوبی قرار دارند قابلیت جدیدی به نام صفحه کلید به آن اضافه شده بود . این قابلیت باعث شد تا این ساز برای نواختن به مضراب احتیاج نداشته باشد.
نسل بعدی از اجداد پیانو که نامیده می‌شد کلاویکورد (clavichord) است. در این ساز فشار مستقیما از کلیدها به سیم ها منتقل می‌شد و اینگونه ساز تولید صدا می‌کرد. در این ساز زمانی که فشار وارد شده محکم تر بود ساز صدای بیشتری تولید می‌کرد و هنگامی که شدت آن کاهش می‌یافت صدا ملایم تر می‌شد.
قرن 17_ اختراع اولین پیانو توسط بارتولومئو کریستوفری
در حدود سال 1707 پس از پایان دوره رنسانس بارتولومئو کریستوفری در ایتالیا اولین پیانو جهان را اختراع کرد. او در ساختن انواع ساز ها به ویژه در ساخت هارپسیکورد مهارت داشت.
او در ذهن و افکارش ایده ی ساخت سازی را داشت که مانند هارپسیکورد بلند و در عین حال مثل ساز کلاویکورد قابلیت انگشت گذاری و استفاده از دکمه برای نواختن باشد.
او با مطالعه روی این دو ساز و همچنین ساز دالسیمر توانست سازی را اختراع کند که زمانی که کلیدهای آن فشار داده می‌شد فشار از طریق چکش با مضراب به سیم های پشت ساز منتقل می‌شد. ساختاری دقیقا مشابه آنچه ما از پیانوهای امروزی مشاهده می‌کنیم.
در این ساز نوازنده هر چقدر کلید را محکم تر فشار می‌داد مضراب با شدت بیشتری به سیم برخورد می‌کرد و سیم صدای بلند تری ایجاد می‌کرد. زمانی که نوازنده کلید را رها می‌کند مضراب به حالت اولیه خود بازمی‌گشت ولی سیم همانطور که انتظار می‌رود همچنان به ارتعاش خود ادامه می‌داد. به همین منظور کریستوفری یک دمپر یا صدا گیر در ساختمان ساز تعبیه کرد تا پس از رها کردن کلید و بازگشت مضراب سرجای خود، جلوی ارتعاش سیم را بگیرد.
این ساختار آنقدر خلاقانه و شگفت انگیز بود که حتی هنوز هم در پیانوهای امروزی شاهد همین ساختار با اعمال اندکی تغییر هستیم.
ارتقای پیانو کریستوفری توسط گاتلایب سیلبرمن
پیانو در زمان اختراع خودش در حدود ده سال ناشناخته ماند به طوری که کریستوفری هرگز به این مسئله فکر نمی‌کرد که این ساز روزی به محبوب ترین ساز جهان مبدل شود. در سال 1724 گاتلایب سیلبرمن سازنده آلات موسیقی اهل آلمان در مورد ساز پیانو به مطالعه و تحقیق پرداخت و تصمیم گرفت تا نوع بهتری از این ساز را بسازد.
او تصمیم گرفت تا در این ساز با اضافه کردن اهرم هدایت شونده با دست، که اجازه برداشتن صداگیر ها از روی سیم ها و ادامه ارتعاش حتی پس از برداشتن انگشتان از روی کلید ها را فراهم می ساخت، بهبود بخشید.
سیلبرمن زمانی که این طراحی را به باخ نشان داد متوجه شد و نت های بالای صدای نرم تری نسبت به نت های پایین تر ایجاد می‌کنند. به همین علت او به طراحی و اصلاح مجدد پرداخت.
سرانجام پیانو جدید با تایید باخ تولید شد. باخ در ابتدا این ساز را a piano et forte نامید که به معنی ملایم و بلند است و بعدها این ساز فقط با نام پیانو شناخته شد.
ساختار پیانو در قرن 17 تا 18 میلادی
در آن زمان پیانو دو مشکل عمده داشت یکی اینکه صدای آن بسیار ضعیف و بی کیفیت بود و دیگری اینکه در این پیانو وقتی یک نت نواخته می‌شد تا زمانی که چکش به جای اولیه خود باز گردد امکان نواختن مجدد آن نت نبود. در نتیجه کارایی این پیانو بسیار محدود و ضعیف بود.
اما با این وجود در این دوران به یکی از محبوب ترین سازها مبدل شده بود. به طوری که بسیاری از قطعه ها به طور اختصاصی برای ساز پیانو نوشته می‌شد.
ساخت پیانوهای امروزی
سرانجام موسیقیدانان متعدد در سال های مختلف قسمت هایی از این ساز را بهبود بخشیدند و در نتیجه پیانوهایی با صدای بلند و شفاف و دارای اکتاو بیشتر ساخته شدند.
این ساختار هنوز هم با گذشت این همه سال حفظ شده و پیانو امروزه یکی از محبوب ترین و خوش صدا ترین سازهای جهان است و مورد توجه هنرمندان و آهنگسازان بسیاری در سراسر جهان قرار گرفته است.
