سیم ساز های ایرانی

سیم های ساز سنتور

سنتور از دسته سازهای زهی مضرابی است که با دو چوب به نام مضراب نواخته میشود . سیم ساز روی سنتور 72 عدد سیم میباشند و دو دسته اند،  زرد که از آلیاژ برنج هستند و صداهای بم را تولید میکنند و سفید که از آلیاژ نیکل هستند و صداهای زیر تولید میکنند و به تناوب 4 تایی روی سنتور قرار میگیرند. خرک های سمت راست تنها زیر سیم های زرد و خرک های سمت چپ تنها زیر سیم های سفید قرار میگیرند.

سیم های  ساز  تار

پنجم فلزی سفید رنگ با قطر کمتر هم‌صدای سیم‌های اول و دوم کوک می‌شود و به آن واخوان می‌گویند. سیم ششم فلزی زرد رنگ با قطر ۳.۸ میلی متر است که یک اکتاو بم‌تر از سیم‌های اول و دوم کوک می‌شود که به آن سیم بم نیز می‌گویند.

سیم های  سه تار

سیم ساز سه تار با  4 رشته سیمی فلزی با ضخامت‌های متفاوت است. سیم چهارم سه تار را مشتاق علیشاه به آن اضافه کرده است و برخی این را به نام مشتاق می‌شناسند. یکم یا سیم سفید سه‌تار که از جنس فولاد است.  دوم یا سیم زرد سه‌تار نیز از جنس برنز است.  سوم یا سیم مشتاق یا زنگ که دقیقا هم‌جنس و هم اندازهٔ سیم یکم است. چهارمین سیم سه‌تار که آن هم زرد رنگ است.

سیم های عود (بربط)

 عود جز سازهای قدیمی ایرانی به شمار میرود که در حال حاضر در مناطق ترکیه و عربستان نیز استفاده زیادی میشود . عود دارای ۱۰ سیم (وتر) دوتایی است که هر دو سیم یک کوک مشترک هستند.

در ساز سنتور هم چنین کوکی هست اما در سنتور ۴ تایی کوک مشترک هستند. در بعضی از عودها یک سیم تکی برای بم‌ترین صدا (واخوان) بسته می‌شود. جنس آن  از زه (روده‌ی تابیده‌ی گوسفند)، نایلون و ابریشم تابیده با روکش فلزی و ضخامت‌های مختلف است.

سیم های دوتار

دوتار از سازهای محلی متطقه خراسان بزرگ به شمار میرود که دامنه جغرافیایی آن از شرق تا تاجیکستان از شمال تا آذربایجان و تمام مناطق خراسان فعلی را شامل میشود. تعداد سیم‌های این ساز 2 تا است و به همین علت به آن دوتار می‌گوند و تارهای آن به فاصله‌های مختلف کوک می‌شوند.

این ساز را با سیم هایی از ابریشم و یا روده حیوانات مینواختند، اما امروزه جنسی از فلز و نایلون برای ساخت تارها استفاده می‌شود که هم ارزان‌تر هستند و هم مقاومت بیشتری دارند.

سیم های قانون

قانون یکی از قدیمی ترین سازهای ایرانی است که پیدایش آن به دوره ساسانی و یا حتی قبل تر از آن برمیگردد.

سیم ساز قانون بستگی به وسعت صدای آن دارد که ۲۴ نت ( هر صدا سه سیم ) و تا ۳۳ نت می تواند متفاوت باشد. سیم ها معمولا از جنس نایلون ، پی وی سی ، پلی آمید ، فلوئورکربن و روده هستند.

سیم های چنگ (هارپ)

سیم‌های چنگ غالبا از روده گوسفند و در اصوات بم از جنس فولاد ساخته شده‌اند. هر کدام یک صدای موسیقایی ایجاد می‌کند و همگی به موازات ستون ساز قرار گرفته‌اند. هرهفت نت پی‌در‌پی، به رنگ‌های متفاوت ساخته شده‌ و در هفت نت بعد همین رنگ‌آمیزی عینا تکرار می‌شود.

نت ها به فواصل دیاتونیک کوک می‌شوند. مجموعه هفت نت هارپ در حالت طبیعی خود نت‌های «دو بمل»، «ر بمل»، «می بمل»، «فا بمل»، «سل بمل»، «لا بمل»، «سی بمل» را حاصل می‌کنند، بدین ترتیب همه «دو بمل»‌ها هم‌رنگ، تمام «ر بمل»‌ها نیز هم‌رنگ هستند و به همین‌ترتیب سایر سیم‌ها هم رنگ‌آمیزی یکسانی دارند. نت دو همیشه با رنگ قرمز و نت فا با رنگ آبی یا سیاه و سایر نت‌ها با رنگ سفید مشخص می‌شوند.

سیم های تنبور

در گذشته از جنس ابریشم خام تابیده شده با قطر و ضخامتی یکسان بودند,امروزه از سیم های فولادی یا آلیاژ های همچون مس و برنج ساخته می شود. در انواع تنبور فاصله از خرک تا شیطانک 64 الی 83/5 سانتی متر می باشد.

سال های دور بر روی این ساز دو سیم تعبیه شده بود که یکی زیر تر و دیگری بم تر به فاصله چهارم و پنجم درست کوک می شوند. امروزه تنبور هابا چهار زه و به فاصله مختلف کوک می شود.

سیم های کمانچه

استفاده از کمان در موسیقی بشر قدمت بسیار زیادی دارد و خانواده سازهای کمانی و یا آرشه ای به طور معمول از ساختمان مشترکی استفاده میکنند.

قدیم کمانچه دارای 3 سیم بوده است، گاهی 2 نت اول و دوم مضاعف انداخته می‌شد اما امروزه با 4 سیم ساخته می‌شود. بنابراین  4 گوشی روی دسته کمانچه قرار می‌گیرد، و  سیم‌ها پس از رد شدن از روی شیطانک و عبور از روی دسته و کاسه به سیم‌گیر وصل می‌شوند.