معرفی ساز بینجو بلوچی

ساز بینجو چیست

بینجو در اصل یک ساز بلوچی نیست و حدود پنجاه سال پیش از پاکستان به بلوچستان ایران مهاجرت کرده است.

 اگرچه یک ساز زهی مضرابی مقید است، اما انگشتان دست نوازنده با وترها و پرده ها تماس نمی یابند . این عمل با دکمه ها یا شستی ها و تیغه های فلزی صورت می گیرد.                          

ویژگی های ظاهری و ساختاری ساز بینجو

این ساز یک جعبه طنینی هندسی شکل نسبتا کشیده و دراز، با عمق کم دارد که روی آن صفحه چوبی قرار دارد و خرک روی این صفحه نصب شده است. این ساز 6 وتر، 6 گوشی و 3 شیطانک دارد. 

از روی شیطانک اصلی، دو وتر اصلی بینجو یعنی وترهای سوم و چهارم عبور می کنند. دو شیطانک دیگر مربوط به وترهای جانبی اول و ششم است و وترهای دوم و پنجم فاقد شیطانک هستند. پرده های فلزی بینجو فقط با وترهای سوم و چهارم تماس می یابند و از بقیه وترها به صورت آزاد استفاده می شود.

روی صفحه ساز یک چوب نسبتا طویل به عنوان پایه برای پرده ها و شیطانک اصلی وجود دارد . روی این پایه که به منزله دسته بینجو است پرده ها به صورت تیغه های فلزی نازک قرار دارند. 

در روی جعبه طنینی نیز یک حفاظ چوبی قرار دارد که دکمه ها یا شستی ها زیر آن نصب شده اند. برای هر پرده یک شستی وجود دارد که انگشتان دست چپ نوازنده با آن ها در تماس است. وضعیت قرار گرفتن دکمه ها در زیر دست چپ نوازنده تقریبا مانند وضعیت کلاویه های پیانو است.

پرده بندی بینجو

ساز بنجو اغلب در پاکستان ساخته می شود و ظاهرا قصد سازندگان آن در نصب تیغه ها با پرده های فلزی ثابت، ایجاد صدا های کروماتیک تامپره است.

 بررسی دقیق تر نشان می دهد به خاطر عدم دقت کافی در نصب پرده ها و یا دستکاری نوازندگان، صدا های حاصل از این ساز غالبا با فواصل گام کروماتیک تامپره مطابقت کامل ندارد. 

مضراب ساز بینجو

این ساز با مضرابی از جنس پلاستیک نرم، طوری نواخته می شود که مضراب تقریبا با همه وترها در تماس است. به علت ساختمان ویژه بینجو، این ساز تکنیک های اجرایی دست راست گسترده ای ندارد.

 مضراب رفت، مضراب برگشت، ریز و دُرّاب از مهم ترین تکنیک های دست راست در این ساز هستند. برای گرفتن دکمه ها یا شستی های بینجو از هر پنج انگشت دست چپ استفاده می شود.

امروزه در همه مناطق بلوچستان به ویژه شهرها از بینجو در نمونه های مختلف موسیقی بلوچستان، به ویژه اجرای ترانه های شاد بلوچی (سَوت) استفاده می شود. بینجو در گروه های اجرا کننده موسیقی بلوچی در کنار سایر سازهای متداول در بلوچستان نواخته می شود.