.
سازهای بادی یا هوا صدا ؛ ساز‌هایی هستند که صدا در آن‌ها از طریق ارتعاش هوا ایجاد می‌شود. هوا صدا‌ها به طور کلی به دو دسته هوا صدا‌های آزاد و سازهای هوا صدا تقسیم می‌شوند که سازهای هواصدا بر اساس ساختمان ساز و نحوه‌ی تولید صدایشان انواع مختلفی دارند.
ساز سوتک یکی از قدیمی ترین سازهای موسیقی ایرانی است که نمونه هایی از آن در بسیاری از فرهنگ ها و تمدن های باستانی سراسر جهان یافت می‌شود. شاید بتوانیم بگوییم که این ساز یکی از ابتدایی ترین نمونه های شکل گیری و تکامل سازهای بادی در جهان است.
شکل ظاهری عجیب و منحصر به فرد این ساز حتی برای افرادی که با موسیقی هم آشنایی چندانی ندارند جالب و هیجان انگیز است.
تولید صدا با ساز سوتک
سوتک از جمله هوا صدا‌هایی است که از سفال ساخته می‌شود و امکانات صوتی محدودی دارد. ساختمان سوتک از دو قسمت اصلی تولید صدا و بدنه تشکیل شده است.
تولید صدا در همه سوتک‌ها به این صورت است که هوا از طریق یک شکاف باریک به یک لبه تیز برخورد می‌کند و صدا ایجاد می‌شود.
بر روی محفظه برخی از سوتک‌ها چند سوراخ برای تغییر صدا وجود دارد و جالب است بدانید نوع خاصی از ساز سوتک در استان کرمان یافت شده است که نوازندگان در هنگام دمیدن در آن و نواختن؛ صدای قل قل آب شنیده شود؛ وصدایی شبیه صدای زیبا و آرامش بخش پرندگان تولید می‌کند.
صدای سوتک
صدای سوتک یا در اصطلاح محلی شوتک در عین نوای سحرانگیز و دلربای آن به حتم وسیله ای جهت نشاط و بازی بچگانه یا نوعی موسیقی برای تربیت شنوایی و یا وسیله ای جهت ارتباط و در مواقع ضروری ابزاری جهت درخواست یاری است.
استاد محمد شمسی از هنرمندان پیشکسوت رشته سفالگری در شهرستان ساوه، یکی از معدود هنرمندانی است که ضمن احیا و باززنده سازی این رشته، آثاری را به منصه ظهور رسانده که هر یک
شخصیت هنری خود را دارد و در عین کارکرد اصلی سوتک، می توان آن را در شمار یک اثر هنری و پیکره گلی جای داد. تعداد ۹ اثر این هنرمند ثبت ملی صنایع دستی و ۲ اثر ثبت جهانی یونسکو شده است.
ساختمان ساز
انواع و اقسام مختلفی از ساز سوتک در سراسر شهرهای ایران یافت می‌شود و وجه مشترک همه ی آن ها این است که از مواد و ساختمان صدا دهی ثابتی تشکیل شده اند.
یعنی همه ی آن ها علاوه بر اینکه از گل هستند، دارای بخشی به نام «لبک» نیز می‌‌باشند . لبک همان ساختار پنجره‌ای شکلی است که سوراخی برای دمیدن در سِر آن قرار دارد و صدادهِی سوتک از طریق دمیدن به لبک ایجاد می شود.
سوتک‌ها به گروه سازهای خبررسان و بدوی تعلق دارند و کاربردشان معمولا در شکار، موسیقی اولیه، بازی کودکان، نشانه‌های صوتی در جنگ‌ها و سؤال و جواب‌های پنهانِی حساب شده است. این ساز معمولا از گِل پخته، میوه‌های کروی شکل، چوب، استخوان، شاخه‌ی درخت و… ساخته می‌شود.
بیشتر سوتک ها روی سطح خود چهار حفره دارند و شکل ظاهری آن ها می‌تواند به هر شکلی باشد از جمله اشکال حیوانات، پرندگان، انسان ها، اشکال هندسی و… را برای طراحی سوتک انتخاب می‌کنند تا صدای شفاف تر و بلندتری از آن تولید شود.
سوتک‌ها اکثراً دارای مخزن هوای تَه بسته، کُروی شکل، تخم مرغی شکل، استوانه‌ای و مثلثی با ارتفاع یک تا دو سانتی‌متر هستند. این سازها در ساختار بدوِی خود یک تا چهار سوراخ دارند. در ایران گونه‌هایی از سوتک‌های اولیه را به سختی می‌توان یافت.
اگر به موزه موسیقی ایران سر زدید حتما از ویترین‌ها کوچکی که در آن‌ها سوتک‌هایی از جنس‌های مختلف به نمایش در آمده است دیدن کنید.
